Hoe kunnen de problemen in een probleemwijk opgelost worden?
‘Wijkaanpak’ is een beleid waarbij er
gezorgd wordt dat wijken niet probleemwijken worden. Er wordt dus accent gelegd
op aandachtwijken.
Wijkaanpak heeft in Nederland een hele lange traditie. In de jaren 60/70 van de vorige eeuw kreeg de wijkaanpak aandacht in het kader van woningnood. Er was toen een grote noodzaak om nieuwe woningen te bouwen. Later werd ook de leefbaarheid een belangrijk aspect in het aanpakken van de wijk. Ook het slopen van huizen en renoveren van bestaande huizen kwam meer onder de aandacht. In tegendeel tot hoe de wijk in de jaren 60 en 70 werd aangepakt. Toen werd het accent vooral ook gelegd op nieuwbouw.
Eind jaren 80 kwamen de sociale kenmerken van de bewoners ook onder de aandacht en werd niet alleen de wijk zelf meer het belangrijkst.
Maar wat nou als aandachtswijken al probleemwijken zijn geworden? Voor deze probleemwijken moeten oplossingen bedacht worden. Fysieke, sociale en economische problemen moeten opgelost worden met als doel de leefbaarheid en de veiligheid in de wijk te verbeteren.
Om diverse oplossingen te bedenken moeten er naar verschillende aspecten van probleemwijken gekeken worden:
Fysieke achterstanden
Denk hierbij aan te kleine woningen, te oude woningen of te goedkope woningen.
Sociaal economische achterstanden
Voorbeelden hiervan zijn: lage inkomens, werkloosheid, een lage opleiding.
Fysieke problemen
Zoals de mate van tevredenheid over de woningen, over de eigen woonomgeving en hoe hoog de verhuisgeneigdheid is. Dus hoe snel mensen willen verhuizen naar een andere plaats. Geluidsoverlast is een voorbeeld maar ook overlast door vervuiling, verkeersoverlast en verkeersonveiligheid.
Sociale problemen
Veel bekladding in de wijk. Veel vernieling. Overlast van buren, omwonenden en onveiligheidsbelevingen van de bewoners zelf.
Oplossingen voor probleemwijken:
Herstructurering
Herstructurering gaat het wegtrekken van mensen uit de hoge- en middeninkomensklasse tegen.
Herstructurering komt voornamelijk voor bij naoorlogse wijken. Het doel is om woningdifferentiatie te realiseren. Woningdifferentiatie betekent veel variatie in woningen in een wijk. Hiermee wordt bedoelt dat er niet alleen maar huurwoningen in een wijk staan maar ook koopwoningen. Huurwoningen worden dus afgewisseld met koopwoningen. Bij herstructurering wordt een deel van de woningvoorraad gesloopt en vervangen door nieuwe woningen. Het gevolg hiervan is dat er verschillende bewonersgroepen in een wijk wonen, dus niet alleen maar de lagere inkomensgroepen maar ook de hoge- en midden inkomensgroepen. Hierdoor kan de vorming van achterstandswijken voorkomen worden.
De woonomgeving speelt op verschillende manieren een rol bij het nemen van een beslissing om te blijven wonen in een wijk of juist te vertrekken. De beslissing om te vertrekken is vooral afhankelijk van de woongeschiedenis van de vertrekkers in een buurt of hun levensfase waarin ze op dat moment zitten.
Mensen die al heel lang in een wijk wonen oordelen vaak negatiever over hun buurt dan mensen die er heel kort wonen. Dat komt omdat de langer wonende een hele geschiedenis in hun wijk hebben doorgemaakt en daardoor negatief kunnen reageren op de veranderingen die hun wijk door heeft gemaakt. Door deze veranderingen kunnen ze het idee hebben dat ze vervreemd worden van hun wijk. Mensen die korter in een wijk wonen bouwen niet echt een band op met hun wijk en zien het wonen in deze wijk slechts als een tussenfase. Daardoor hebben ze ook niet een grote mogelijkheid om negatief over hun wijk te oordelen.
Werkgelegenheid
Herstructurering zorgt er dus voor dat er ook mensen met hoge en midden inkomens in een wijk komen wonen. Mensen met hoge en midden inkomens hebben een grotere koopkracht. Ze kunnen meer uitgeven dus de vraag naar goederen/diensten in zo’n wijk groeit. Het gevolg is dat er meer voorzieningen moeten komen en dat er dus meteen werkgelegenheid gecreëerd wordt.
Positieve stimulans
Daarnaast kunnen hogere inkomensklasse als rolmodel fungeren voor de lagere inkomensklassen. Spreektaal kan worden overgenomen, omgangsvormen kunnen veranderen. Dit is weer stimulerend voor de groei van de wijk op sociaal economisch gebied.
Sociale cohesie
Met het vergroten van sociale cohesie wordt bedoelt dat er meer sociale samenhang moeten komen tussen de bewoners van een wijk.
Met verloedering wordt bedoelt dat een wijk steeds viezer, vuiler, slechter en lelijker wordt. Wanneer de mate van verloedering afneemt neemt de leefbaarheid in een wijk toe.
Bij het vergroten van de sociale cohesie wordt vooral gekeken naar de ontmoetingskansen in een wijk. Om de ontmoetingskanten te vergroten worden er maatregelen genomen die gericht zijn op openbare ruimtes. Denk hierbij aan meer groen en de aanwezigheid van sport- en speel voorzieningen. Het gevolg hiervan is dat bewoners meer met elkaar in contact komen en zo een onderlinge band opbouwen. Dit zorgt er weer voor dat bewoners zich veiliger in hun wijk voelen dus dat de veiligheid in een wijk verbeterd wordt.
Onderhoud
Niet alleen wordt de relatie tussen de bewoners verbeterd maar ook wordt de relatie tussen bewoners en hun woningen verbeterd. Mensen gaan meer waarde hechten aan hun woning door hun woningen beter te verzorgen. Het gevolg hiervan is dat de wijk een mooiere uitstraling krijgt en dat leidt weer tot de afname van verloedering in de wijk en dus een verbeterde leefbaarheid. Als woningen en gebouwen goed onderhouden worden werkt dat verloedering tegen.[1]
Controle/toezicht
Toezicht in een wijk is zeer belangrijk voor het in stand houden van de veiligheid. Het kan ervoor zorgen dat de openbare ruimte schoon, bereikbaar en veilig blijven. Hierbij wordt geprobeerd rommel op straat en overlast van mensen en groepen te voorkomen. Door toezicht voelen mensen zich sneller bekeken wat ervoor zorgt dat de minder snel overlast veroorzaakt zal worden. Het gevolg is dat mensen zich een stuk veiliger voelen. Hierdoor wordt de sociale veiligheid in een wijk verbeterd. Toezicht richt zich vooral op het gedrag van mensen in een openbare ruimte.
Toezicht kan op verschillende manieren plaats vinden. Het kan gehouden worden door agenten, maar ook door camera’s of een crisis meldpaal.
Rommel op straat kan bijvoorbeeld voorkomen worden door mensen bekeuringen te geven wanneer ze zwerfafval op straat gooien. De politie kan ingrijpen wanneer groepen in conflict komen met elkaar. Camera’s kunnen diefstal of mishandelingen filmen en een crisis meldpaal kan goed gebruikt worden bij meldingen voor bepaalde conflicten.[2]
Wijkaanpak heeft in Nederland een hele lange traditie. In de jaren 60/70 van de vorige eeuw kreeg de wijkaanpak aandacht in het kader van woningnood. Er was toen een grote noodzaak om nieuwe woningen te bouwen. Later werd ook de leefbaarheid een belangrijk aspect in het aanpakken van de wijk. Ook het slopen van huizen en renoveren van bestaande huizen kwam meer onder de aandacht. In tegendeel tot hoe de wijk in de jaren 60 en 70 werd aangepakt. Toen werd het accent vooral ook gelegd op nieuwbouw.
Eind jaren 80 kwamen de sociale kenmerken van de bewoners ook onder de aandacht en werd niet alleen de wijk zelf meer het belangrijkst.
Maar wat nou als aandachtswijken al probleemwijken zijn geworden? Voor deze probleemwijken moeten oplossingen bedacht worden. Fysieke, sociale en economische problemen moeten opgelost worden met als doel de leefbaarheid en de veiligheid in de wijk te verbeteren.
Om diverse oplossingen te bedenken moeten er naar verschillende aspecten van probleemwijken gekeken worden:
Fysieke achterstanden
Denk hierbij aan te kleine woningen, te oude woningen of te goedkope woningen.
Sociaal economische achterstanden
Voorbeelden hiervan zijn: lage inkomens, werkloosheid, een lage opleiding.
Fysieke problemen
Zoals de mate van tevredenheid over de woningen, over de eigen woonomgeving en hoe hoog de verhuisgeneigdheid is. Dus hoe snel mensen willen verhuizen naar een andere plaats. Geluidsoverlast is een voorbeeld maar ook overlast door vervuiling, verkeersoverlast en verkeersonveiligheid.
Sociale problemen
Veel bekladding in de wijk. Veel vernieling. Overlast van buren, omwonenden en onveiligheidsbelevingen van de bewoners zelf.
Oplossingen voor probleemwijken:
Herstructurering
Herstructurering gaat het wegtrekken van mensen uit de hoge- en middeninkomensklasse tegen.
Herstructurering komt voornamelijk voor bij naoorlogse wijken. Het doel is om woningdifferentiatie te realiseren. Woningdifferentiatie betekent veel variatie in woningen in een wijk. Hiermee wordt bedoelt dat er niet alleen maar huurwoningen in een wijk staan maar ook koopwoningen. Huurwoningen worden dus afgewisseld met koopwoningen. Bij herstructurering wordt een deel van de woningvoorraad gesloopt en vervangen door nieuwe woningen. Het gevolg hiervan is dat er verschillende bewonersgroepen in een wijk wonen, dus niet alleen maar de lagere inkomensgroepen maar ook de hoge- en midden inkomensgroepen. Hierdoor kan de vorming van achterstandswijken voorkomen worden.
De woonomgeving speelt op verschillende manieren een rol bij het nemen van een beslissing om te blijven wonen in een wijk of juist te vertrekken. De beslissing om te vertrekken is vooral afhankelijk van de woongeschiedenis van de vertrekkers in een buurt of hun levensfase waarin ze op dat moment zitten.
Mensen die al heel lang in een wijk wonen oordelen vaak negatiever over hun buurt dan mensen die er heel kort wonen. Dat komt omdat de langer wonende een hele geschiedenis in hun wijk hebben doorgemaakt en daardoor negatief kunnen reageren op de veranderingen die hun wijk door heeft gemaakt. Door deze veranderingen kunnen ze het idee hebben dat ze vervreemd worden van hun wijk. Mensen die korter in een wijk wonen bouwen niet echt een band op met hun wijk en zien het wonen in deze wijk slechts als een tussenfase. Daardoor hebben ze ook niet een grote mogelijkheid om negatief over hun wijk te oordelen.
Werkgelegenheid
Herstructurering zorgt er dus voor dat er ook mensen met hoge en midden inkomens in een wijk komen wonen. Mensen met hoge en midden inkomens hebben een grotere koopkracht. Ze kunnen meer uitgeven dus de vraag naar goederen/diensten in zo’n wijk groeit. Het gevolg is dat er meer voorzieningen moeten komen en dat er dus meteen werkgelegenheid gecreëerd wordt.
Positieve stimulans
Daarnaast kunnen hogere inkomensklasse als rolmodel fungeren voor de lagere inkomensklassen. Spreektaal kan worden overgenomen, omgangsvormen kunnen veranderen. Dit is weer stimulerend voor de groei van de wijk op sociaal economisch gebied.
Sociale cohesie
Met het vergroten van sociale cohesie wordt bedoelt dat er meer sociale samenhang moeten komen tussen de bewoners van een wijk.
Met verloedering wordt bedoelt dat een wijk steeds viezer, vuiler, slechter en lelijker wordt. Wanneer de mate van verloedering afneemt neemt de leefbaarheid in een wijk toe.
Bij het vergroten van de sociale cohesie wordt vooral gekeken naar de ontmoetingskansen in een wijk. Om de ontmoetingskanten te vergroten worden er maatregelen genomen die gericht zijn op openbare ruimtes. Denk hierbij aan meer groen en de aanwezigheid van sport- en speel voorzieningen. Het gevolg hiervan is dat bewoners meer met elkaar in contact komen en zo een onderlinge band opbouwen. Dit zorgt er weer voor dat bewoners zich veiliger in hun wijk voelen dus dat de veiligheid in een wijk verbeterd wordt.
Onderhoud
Niet alleen wordt de relatie tussen de bewoners verbeterd maar ook wordt de relatie tussen bewoners en hun woningen verbeterd. Mensen gaan meer waarde hechten aan hun woning door hun woningen beter te verzorgen. Het gevolg hiervan is dat de wijk een mooiere uitstraling krijgt en dat leidt weer tot de afname van verloedering in de wijk en dus een verbeterde leefbaarheid. Als woningen en gebouwen goed onderhouden worden werkt dat verloedering tegen.[1]
Controle/toezicht
Toezicht in een wijk is zeer belangrijk voor het in stand houden van de veiligheid. Het kan ervoor zorgen dat de openbare ruimte schoon, bereikbaar en veilig blijven. Hierbij wordt geprobeerd rommel op straat en overlast van mensen en groepen te voorkomen. Door toezicht voelen mensen zich sneller bekeken wat ervoor zorgt dat de minder snel overlast veroorzaakt zal worden. Het gevolg is dat mensen zich een stuk veiliger voelen. Hierdoor wordt de sociale veiligheid in een wijk verbeterd. Toezicht richt zich vooral op het gedrag van mensen in een openbare ruimte.
Toezicht kan op verschillende manieren plaats vinden. Het kan gehouden worden door agenten, maar ook door camera’s of een crisis meldpaal.
Rommel op straat kan bijvoorbeeld voorkomen worden door mensen bekeuringen te geven wanneer ze zwerfafval op straat gooien. De politie kan ingrijpen wanneer groepen in conflict komen met elkaar. Camera’s kunnen diefstal of mishandelingen filmen en een crisis meldpaal kan goed gebruikt worden bij meldingen voor bepaalde conflicten.[2]